येथल्या दरीदरीत हिंडते मराठी...: दक्षिण गंगेचे उगमस्थान

Tuesday, May 1, 2012

दक्षिण गंगेचे उगमस्थान - ब्रम्हगिरी

दक्षिणगंगा म्हणुन ओळखली जाणारी गोदावरी नदी नाशिक जिल्ह्यात त्र्यंबकेश्वर येथे उगम पावते व बंगालच्या उपसागराला जाऊन मिळते. त्र्यंबकेश्वर हे बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक देवस्थान होय. येथील ब्रम्हगिरी पर्वतावर गोदावरी नदीचे उगमस्थान आहे. सह्याद्रिच्या नयनरम्य पर्वतरांगात त्र्यंबकेश्वर वसलेले आहे. चहुबाजूंनी ब्रम्हगिरीचा डोंगर या परीसराला लाभलेला आहे. श्रावणातील सोमवारी या ठिकाणी दरवर्षी भक्तांचा महापूर येत असतो. ब्रम्हगिरी पर्वतावर गंगा-गोदावरीचे उगमस्थान साधारणत: ४ ते ५ किमीवर आहे. त्र्यंबकेश्वर गावातून या पर्वताच्या पायथ्यापर्यंत सहज पोहचता येते. त्याची रचना एखाद्या किल्ल्याप्रमाणे भासते. विशेषत: जून ते डिसेंबर या कालावधीत घनदाट हिरवळीने हा परीसर नटलेला दिसून येतो. जणू काही निसर्गाने हिरव्या रंगाची सर्व उधळण याच परिसरात केल्याचा भासही होतो. गोदावरीच्या उगमस्थानापर्यंत जाण्याकरीता एक पर्वत पुर्ण पार करावा लागतो. चढाईच्या वाटेवर पायऱ्या बनविल्या गेल्या असल्याने चालण्याचा त्रास जाणवत नाही. अनेक ठिकाणी कोरुन पायऱ्यांची रचना केली अशा जागेवरुन जाताना प्राचीन ठिकाणी भेट दिल्याचा अविष्कार नक्कीच होतो. पावसाळ्यात या पर्वतावरील धबधबे सतत वाहत असतात. असे अनेक धबधबे या लांबलचक पर्वतावर दिसून येतात शिवाय संततधार असल्याने पर्वताच्या वरील परिसर सतत धुक्यात असल्याचा जाणवतो. येथून त्र्यंबकेश्वर शहराचे नयनरम्य दर्शनही घेता येते. गंगा-गोदावरीच्या ऊगमस्थानी भेट दिल्याचा व येथील पाणी स्पर्श केल्याचा आनंद काही निराळाच असतो. प्राचीन काळी शंकराने जटा आपटून गोदावरीला जगतकल्याणासाठी दिशा दिली, तेथे एक मंदिर बांधण्यात आलेले आहे. शंकराच्या जटेच्या व गुडघ्यांच्या पाऊलखुणा येथे पाहता येतात. गोदावरी नदी ब्रम्हगिरी पर्वतावरुन वाहताना प्रत्येकाने जीवनात एकदा तरी पहायलाच हवे.

छायाचित्रे: