फारसे अवशेष नसलेल्या किल्ल्यांवर काहीतरी वेगळं सापडणं म्हणजे पर्वणीच असते. प्रत्येक किल्ल्याचा स्वतःचं काहीतरी निराळं वैशिष्ट्य असतं. नसलं तरी कधी कधी ते अचानकपणे सापडतही. अकोले तालुक्यातल्या टोकावर वसलेल्या फोफसंडी या गावातील कुंजरगडावर आम्हाला काहीसा असाच अनुभव आला. किल्ल्यावर तटबंदीचे फारसे अवशेष शिल्लक नाहीत. जे आहेत ते ही पूर्णतः ढासाळलेल्या स्थितीमध्ये आहेत. ज्या बाजूने आम्ही किल्ल्यावर चढलो तिथून तुटलेला बुरुज दिसून येतो. परंतु किल्ल्याचा महादरवाजा हा पूर्व दिशेला मध्यभागी आहे. इथून मळलेली पायवाट वर येते. यावरूनच कदाचित इथेच महादरवाजा असावा असे दिसते. या रस्त्याने खाली गेलं की थोडी झाडी सुरू होते. हा रस्ता थेट विहीर नावाच्या गावाकडे जातो. इथूनच एक पायवाट उजवीकडे फोफसंडी गावाकडे जाते. ज्या ठिकाणी हे दोन्ही रस्ते एकत्र येतात तिथे कुंजरगडाला एक भव्य नैसर्गिक गुहा तयार झालेली आहे. ऋतू कोणताही असो सह्याद्रीतल्या दर्या-खोर्यात वाहणारा गार वारा या ठिकाणी मनाला शांत करतो. समोरच्या विस्तीर्ण डोंगररांगा येथून न्याहाळता येतात. तसेच मांडवी नदीच्या उगमस्थानी तिचा खळाळता प्रवाहदेखील ऐकू येतो. याच गुहेला लागून थोड्या अंतरावर एक मानवनिर्मित भुयार तयार केलेले आहे. ते दिसतं अगदी एखाद्या लेण्यांसारखं! हे भुयार म्हणजे कुंजरगडाला पूर्वेकडून पश्चिमेकडे जाण्यासाठी केलेला एक मार्गच आहे. पूर्वेकडे त्याची व्याप्ती मोठी असली तरी पश्चिमेकडे जाण्यासाठी केवळ एका माणसाच्या आकाराचे भुयार आहे. त्यातून थोडीशी कसरत करत पुढे गेले की, हरिश्चंद्रगडाच्या बाजूचा संपूर्ण सह्याद्री नजरेस पडतो. समोर विहीर गावही दिसून येते किल्ल्याच्या दोनही बाजूंना एकाच वेळी नजर ठेवण्यासाठी कदाचित या भुयाराची निर्मिती केली गेली असावी. असे वैशिष्ट्यपूर्ण भुयार केवळ याच किल्ल्यावर आम्हाला दिसून आले. पावसाळ्यात त्यात बऱ्यापैकी पाणी भरलेले असते. परंतु आपण चालत जाऊन पलीकडच्या दिशेने निश्चितच पाहू शकतो.
