मराठ्यांच्या इतिहासात किंबहुना एकंदरीत महाराष्ट्राच्या इतिहासात देखील नावाजलेला किल्ला म्हणजे जंजिरा किल्ला होय. त्याच्या अजिंक्यपणाबद्दल आणि अभेद्यतेबद्दल सर्वांनीच ऐकलेले व वाचलेले असेल. मीही त्यातलाच एक. म्हणूनच उत्सुकतेपोटी जंजिरा किल्ल्याची सैर केली. तत्पूर्वी सकाळीच मुरुड समुद्रकिनाऱ्यावरील पद्मदुर्ग किल्ला पाहून आलो होतो. या किल्ल्याच्या बरोबर समोर दूरवर जंजिऱ्याचे दर्शन होते. तसं पाहिलं तर समुद्रकिनाऱ्यापासून पद्मदुर्गपेक्षा हा किल्ला अतिशय जवळ आहे.
मुरुडमध्ये प्रवेश करताना भरलेले शुल्क, नंतर जंजिरा किल्ल्याच्या ग्रामपंचायत क्षेत्रामध्ये भरलेले शुल्क, नंतर पार्किंगसाठी लागणारे शुल्क, नंतर बोटीने प्रवास करण्यासाठी लागणारे शुल्क, नंतर भारतीय पुरातत्व खात्याचे शुल्क भरून आम्ही अखेरीस किल्ल्याकडे जाणाऱ्या बोटीमध्ये बसलो! ती एक शिडाची नाव होती. वाऱ्याच्या वेगाचा वापर करून अगदी पंधरा ते वीस मिनिटांमध्ये आम्ही किल्ल्याच्या मुख्य दरवाजापाशी पोहोचलो. तोवर स्थानिक नावाड्याने इतिहासाची वाताहत करून स्वतःच्या मनाचा इतिहास आमच्या कानावर घातला होता!
असं म्हणतात की, हा दरवाजा किनाऱ्यावरून लवकर लक्षात येत नाही. ते काहीसं खरं देखील असावं. किल्ला पाहण्यासाठी आम्हाला ४५ मिनिटांचा कालावधी दिला होता. अजूनही किल्ल्यामध्ये किल्ला म्हणून शाबूत असलेल्या अनेक गोष्टी चांगल्या परिस्थितीमध्ये दिसून येतात. किल्ल्यावरील अनेक तोफा हा किल्ला अजिंक्य का राहिला, याचे उत्तर देखील देतात. पाण्याचे स्त्रोत, बुरुज आणि भक्कम तटबंदी या येथील पाहण्याच्या गोष्टी आहेत. एक जलदुर्ग कसा असावा, याचे उत्तम उदाहरण म्हणून जंजिरा किल्ल्याकडे पाहता येईल.
