किल्ले निवती

कोकणातल्या प्रत्येक प्रवासामध्ये किमान एक तरी किल्ला पाहता येतो. यावेळी आम्ही वेंगुर्ले तालुक्यातील समुद्रकिनाऱ्यावर वसलेल्या किल्ले निवतीला भेट दिली. खवणे गावापासून अर्ध्याच तासाच्या अंतरावर कोकणातील वळणावळणाचे रस्ते पार करत आम्ही पोहोचलो. दुपारचे ऊन बऱ्यापैकी होते. किल्ल्याच्या पायथ्याशी असणाऱ्या निवती गावातून एक डांबरी रस्ता किल्ल्याच्या दिशेने जात होता. त्याच रस्त्याने आम्ही थेट किल्ल्याच्या माथ्यावर पोहोचलो. सोमवार असल्याकारणाने येथे फारशी गर्दी नव्हतीच. गाडी ज्या ठिकाणी लावली तेथून समुद्रकिनारा व्यवस्थित दिसत होता. समोरच भोगवे किनारा दिसून आला. आणि दूरवर खोल समुद्रामध्ये डोंगर देखील दिसून येत होते. यापैकीच एका खडकावर निवतीचा दीपस्तंभ अर्थात ‘लाईट हाऊस’ बांधलेले आहे.
निवतीचा किल्ला शिवाजी महाराजांनी बांधलेला आहे. सिंधुदुर्ग किल्ल्याचे काम झाल्यानंतर लगेचच या किल्ल्याची बांधणी झाली, असे इतिहास सांगतो. करली नदीचे खोरे आणि वेंगुर्ला यावर लक्ष ठेवण्यासाठी या किल्ल्याची बांधणी केली असावी. आज तो पूर्णपणे भंगलेल्या स्थितीत असल्याचे दिसते. क्रांती रेडकरच्या ‘काकण’ या चित्रपटामध्ये हा किल्ला दाखवलेला आहे. तेव्हापासूनच तो पाहण्याची माझी उत्सुकता होती.
आज किल्ल्याचे बुरुज पावसामुळे माजलेल्या दाट झाडीमध्ये भग्नावस्थेत लपल्याचे दिसून येत होते. किल्ल्याकडे जाणारी पायवाट देखील एकावेळी केवळ एकच जण जाऊ शकेल, इतकी रुंद होती. जाताना आजूबाजूला पडलेले पाषाणाचे अवशेष दृष्टीस येत होते. मध्यवर्ती भागात देखील पहारेकर्‍यांची देवडी, बुरुज आणि तटबंदी या वास्तू हा किल्ल्याचा भाग आहे, असं आपल्याला वारंवार सांगताना दिसत होत्या. या दुर्गाच्या शेवटच्या टोकावर एक ध्वजस्तंभ दिसून आला. येथून खालच्या बाजूला जाण्यासाठी रस्ता असावा असे वाटले. समोरच समुद्रकिनाऱ्यावर सोनेरी रंगाचे खडक दिसून आले. एखाद्या विशिष्ट रासायनिक प्रक्रियेतून त्यांचा रंग असा झाला असावा असे वाटते. किल्ल्याचा घेर हा अंदाजाने बांधता आला नाही. कदाचित इंग्रजांच्या काळामध्ये त्यांच्या ताब्यात हा किल्ला आल्यानंतर त्याची बहुतांश पडझड झाली असावी असं वाटलं. परतीच्या मार्गावर जाताना निवतीच्या छोटेखानी समुद्रकिनाऱ्याची देखील दर्शन झाले.

--- तुषार भ. कुटे.

#दुर्ग #किल्ला #कोकण #भटकंती #समुद्र #किनारा #महाराष्ट्र #मराठी #शिवाजी_महाराज